تلاشها برای جذب گردشگران بیشتر به معبد آناهیتا - مجله بهسان

در سال 1347 کاوشهای باستان شناسی در معبد آناهیتا شروع و تا سال 1356 ادامه یافت. پس از آن شاهد وقفه ای طولانی در کاوش ها بودیم و در سالهای بعد نیز کاوشهای جسته و گریخته ای انجام گرفت که باتوجه به وسعت 5 هکتاری عرصه، جوابگوی سوالات مطرح شده درباره این معبد نبود. اکنون حدود دو دهه است که کاوش های باستان شناسی در منطقه متوقف شده اند.

معبد آناهیتا تنها تک بنای سنگی است و کاوش در آن اهمیت خاص خود را دارد و حتی می تواند بازتعریفی از این بنا ارائه دهد. با این وجود مرتضی گراوند (مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور) از عدم تحقق کاوش های باستان شناسی در این مجموعه اطلاع داد و گفت: به علت جابجایی اعتبارات در سازمان برنامه و بودجه، بخش اعتبارات کاوش به بخش تجهیزات اخصاص یافت، چرا که سطح اعتبارات پژوهش در استان بالا بود. از این رو نتوانستیم امسال کاوش را انجام دهیم البته در کوشش هستیم تا با استفاده از اعتبارات 1402 بتوانیم کاوشها را انجام دهیم. از این رو درحال حاضر اعتبارات را به سمت تجهیزات بردیم.

او پیرامون کوششها برای جذب جهانگردان بیشتر به معبد آناهیتا تاکید نمود: اولویت اصلی ما در پایگاه، کاوش و بازسازی معبد آناهیتاست و از این رو تمام کوشش بخش امور پایگاه ها و بعلاوه پژوهشگاه میراث و جهانگردی، جذب اعتبارات برای انجام کاوش و البته بازسازی این مجموعه است.

گراوند ادامه داد: توجه به بخش زیرساختها از جمله ضروریات پایگاه است. از این رو با اعتباراتی که در اختیار داشتیم تمام دوربین های مدار بسته تجهیز شدند و دوربین های مدار بسته موزه نیز تکمیل شد. بعلاوه ساماندهی نخاله ها و خانه های موجود در ضلع شرقی را داشتیم که جمع آوری و ساماندهی شده است. بعلاوه انتقال گیت ورودی به ضلع جنوب غربی و ایجاد پارک موزه را در نظر داریم. تا شاید بتوانیم با این امور آناهیتای خوابیده را بیدار کنیم.

او در شرح ساماندهی محوطه پیرامون معبد آناهیتا و ساماندهی نخاله ها و خانه های تخریب شده گفت: این خانه ها از اواخر دهه 40 تا به امروز به حال خود رها شده بودند. از این رو بیش از 7 هزار متر مکعب از این محوطه پاکسازی شده و حدود 500 متر مکعب دیگر به جای مانده تا ساماندهی این بخش تکمیل گردد. با توجه به آنکه بعضی نگرانی ها بابت استفاده از مواد و مصالح و ستون های معبد آناهیتا برای ساخت خانه های اطراف این مجموعه باستانی وجود دارد، طی ساماندهی این بخش از خانه های مخروبه، به مواردی بر نخوردیم که برایمان چالش برانگیز باشد.

به نظر می رسد از همان زمان که حکومت های اسلامی بر سر کار می آیند و بخصوص در دوره صفویه، بخش شرقی تبدیل به مرکز اصلی شکل گیری شهر اصلی کنگاور می گردد. در حال حاضر شواهدی از پراکنش و وجود ستون ها در این بستر مسکونی تخریب شده دیده نشد. به نظر می رسد در ضلع شمالی که امروزه با کمبود مصالح روبرو هستیم، این احتمال وجود دارد که در جابجایی شهر به سمت ضلع شمالی از این مصالح در ساخت خانه های آن بخش استفاده شده باشد.

مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور درخصوص شرایط کلی این بنا گفت: براساس داده های گذشته و امروز، این بنا همانند گذشته است و خیلی دچار آسیب های جدی نشد اما اگر شرایط رها شدن این بنا در محیط بیرونی همچنان ادامه یابد قطعا به علت شرایط جوی بروز آسیب، غیر قابل انکار است. برف و باران، گرمایش و سرمایش و…طبیعا به سنگ ها آسیب می رساند و بناهایی که در محیط آزاد قرار دارند دچار هوازدگی می شوند و این امری طبیعی است.

معبد آناهیتا نیز از این امر مستنثنی نیست. البته با استناد به تصاویری که در اخیار داریم به نظر می رسد این امر به کندی پیش می رود و آسیب جدی را شاهد نیستیم. سنگهای معبد آهکی رگه دار هستند و به راحتی دچار آسیب نمی شوند مگر آنکه با ضربه کنده شوند.

گراوند در مورد شرایط جهانگردی و اندازه بازدیدها از معبد آناهیتا نیز گفت: شرایط جهانگردی بد نیست و البته خوب هم نیست. خوب نیست، چرا که مردم انتظار دارند، فکری به حال سنگهای رها شده بکنیم. جابجایی سنگها را از ضلع جنوبی شروع نموده ایم تا از سنگهای تلنبار شده روی هم، مزرعه سنگ درست کنیم و آنها را چیدمان دهیم. استحکام بخشی این سنگها را در نظر داریم. حفاظت و بازسازی آنها نیز مد نظر است. البته هنوز به سنگهایی که در امتداد دیوار هستند دست نزده ایم، چرا که هنوز شرایطش را نداریم.

البته با توجه به آنکه جرثقیل نداریم کمی کار با کندی پیش می رود. این درحالی است که وجود جرثقیل در مجموعه های اینچنینی از واجبات است، چرا که عموما وزن سنگها و سرستونها از 4 تا 25 تن است و نیروی انسانی قادر به جابجایی آن نیست.

او ادامه داد: به طور میانگین در طول سال بین 25 تا 30 هزار جهانگرد داریم و خارجی ها نیز تا حدودی نسبت به این اثر شناخت دارند، چرا که پرونده ثبت موقف آن در سال 2007 به یونسکو ارسال شد. بعلاوه وجود گودین تپه در نزدیکی این معبد که در سطح جهانی شناخته شده است در گرایش جهانگردان خارجی برای بازدید از این مجموعه بی تاثیر نیست.

به گفته گراوند، در امسال مشخص حریم گودین تپه انجام خواهد شد تا خوانش آن انجام و کاوش ها صورت گیرد و به عنوان یک پایگاه همانند نوشیجان و تپه حسنلو معرفی گردد، چرا که این تپه ها هم دوره و هم افق هستند اما گودین تپه نادیده گرفته شده و سالهاست بعد از رفتن هیات کانادایی به حال خودرها شده است.

او درخصوص حفاری های غیر مجاز در گودین تپه نیز گفت: متاسفانه همه جا شاهد حفاری های غیرمجاز هستیم و کرمانشاه نیز پهنه گسترده ای در غرب ایران است که با بیش از 4 هزار اثر و پراکندگی آنها که بیشتر آن ها نیز در زمینهای کشاورزی و شخصی قرار دارند، دسترسی برای یگان حفاظت را سخت می سازد. این مسئله ای است که جامعه گرفتارش شد. از دیگر سو فراوری بسیار زیاد دستگاه های گنج یاب و در دسترس بودن آن سبب شده تا عموم جامعه با تهیه این دستگاه ها به سمت گنج یابی بروند. البته که اتفاقی ناگوار است شاید برترین راه افزایش نیروهای یگان حفاظت و در اختیار داشتن ابزار و وسایل لازم باشد.

این موضوعی است که در کل کشور حاکم است و باید مورد آنالیز قرار گیرد. ما در حد توانمان پایش های لازم را انجام می دهیم تا مانع حفاری های غیرمجاز شویم. البته از حدود 200 محوطه ای که در کنگاور وجود دارد برای حدود 40 محوطه سند به نام میراث گرفتیم و حق مالکیت آن را دریافت نموده ایم و اجازه تعرض مالکان را نمی دهیم. درخصوص سایر موارد نیز خانه های شخصی ساخته شده و نمی توانیم سند مالکیت آنها را داشته باشیم و نمی توانیم هم ملک مردم را تخریب کنیم. در این میان دهیاری ها و شوراها به ما یاری می نمایند و تقویت و مطلع سازی آنها از حفظ میراث می تواند بازوی یاری نماینده برای حفاظت بیشتر از آثار باشد.